Auteursrecht op (aap)selfies en andere ‘andere foto’s’?

Door: Xavier Koehoorn

Begin 2011 maakt fotograaf David Slater een reis door het nationale park van het Indonesische eiland Sulawesi, toen een kuifmakaak zijn camera stal en een aantal foto’s maakte. Dit verhaal, met de bijbehorende foto’s, haalde meerdere Britse kranten, waaronder de Daily Mail en de Telegraph, waar Slater (vertaald) verklaart: “Eén van hen moet per ongeluk de camera hebben geactiveerd doordat hij erop sloeg […].  Ze waren heel ondeugend aan het springen op mijn apparatuur, en het leek alsof ze al aan het poseren waren voor de camera toen ze de knop indrukten. Het geluid moet zijn aandacht hebben gekregen en hij bleef er op drukken […] Hij moet honderden foto’s genomen toen ik eindelijk mijn camera terugkreeg, maar niet heel veel waren scherp. Dat had hij blijkbaar nog niet uitgewerkt.”.^[i]

Omdat de foto bij het artikel van de Daily Mail voorzien was van een ‘copyright notice’ (© Caters News Agency Ltd.) publiceerde de website Techdirt de foto’s bij een artikel waarin vraagtekens werden geplaatst bij het auteursrecht van Slater (ongeveer zoals in het artikel dat u nu leest).^[ii] Vervolgens stuurde Caters namens de fotograaf een verzoek aan Techdirt om de foto weg te halen. Dit volgens Caters omdat “Ongeacht de vraag wie wel en niet de eigenaar is van het auteursrecht – het 100% duidelijk is dat de eigenaar van het auteursrecht niet [Techdirt] is”.^[iii] Daarna wendt Slater zich in 2014 ook nog eens tot The Wikimedia Foundation, de eigenaar van Wikipedia. Volgens hem was de afbeelding daar ten onrechte als ‘publiek domein’ geplaatst.^[iv]

In een bizarre wending werd Slater vervolgens namens de aap (!) aangeklaagd door de organisatie People for the Ethical Treatment of Animals (PETA). PETA vorderde een machtiging om de foto namens Naruto, zoals zij de aap noemen, te mogen exploiteren en een verbod daarop voor Slater, alsmede afdracht van de door hem gemaakte winst.

Naar aanleiding van dit alles ontstond er vooral op internet discussie over de vraag of er (auteurs)rechten op dergelijke producties rust en, zo ja, aan wie die toebehoren.

Voorop gesteld moet worden dat apen en andere dieren in elk geval geen (auteurs)rechthebbenden kunnen zijn. Het objectief recht erkent alleen personen als drager van rechten en plichten (als rechtssubjecten). Aanvankelijk alleen natuurlijke personen en thans ook rechtspersonen (bijvoorbeeld in Nederland via artikel 2:5 BW). Dieren, daarentegen, worden in de juridische werkelijkheid uitsluitend beschouwd als rechtsobjecten, welke geen bevoegdheden toekomen. Hoewel er door sommigen voor wordt gepleit om dieren, of zelfs bomen^[v], in de wet als rechtssubject te gaan erkennen, hebben dieren hier en nu, maar ook vroeger en waar dan ook ter wereld, in juridisch opzicht geen rechten. ^[vi] Dat zal ook zo blijven, zolang deze rechten niet door een wetgever worden verleend.

Dat dat laatste niet is gebeurd was dan ook de reden dat de vordering van PETA tegen Slater c.s. op 28 januari 2016 werd afgewezen op het equivalent van artikel 3:303 BW (‘zonder voldoende belang komt niemand een rechtsvordering toe’). Dit omdat volgens het vonnis: “Naruto is not an “author” within the meaning of the Copyright Act. [PETA] argue that this result is “antithetical” to the “tremendous [public] interest in animal art.” Perhaps. But that is an argument that should be made to Congress and the President, not to me. The issue for me is whether [PETA] have demonstrated that the Copyright Act confers standing upon Naruto. In light of the plain language of the Copyright Act, past judicial interpretations of the Act’s authorship requirement, and guidance from the Copyright Office, they have not.”^[vii]

In Deel II van dit artikel wordt uiteengezet wie er dan wél (auteurs)rechthebbenden kunnen zijn op (Caters’ dieren)selfies in het bijzonder en andere (soortgelijke) foto’s in het algemeen.

^[i] http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/8615859/Monkey-steals-camera-to-snap-himself.html

^[ii] http://www.dailymail.co.uk/news/article-2011051/Black-macaque-takes-self-portrait-Monkey-borrows-photographers-camera.html

^[iii] https://www.techdirt.com/articles/20110712/01182015052/monkeys-dont-do-fair-use-news-agency-tells-techdirt-to-remove-photos.shtml

^[iv] http://www.telegraph.co.uk/technology/news/11015672/Wikipedia-refuses-to-delete-photo-as-monkey-owns-it.html

^[v] J.G.J. Rinkes e.a., Van Apeldoorn’s Inleiding tot de studie van het Nederlandse recht, Kluwer, Deventer 2009, p. 92.

^[vi] D. Boon, Nederlands Dierenrecht (diss. Groningen), Gouda Quint, Arnhem 1983, p. 63, p. 107 e.v. Onjuist is overigens de stelling (M. Lassche, 8 augustus 2014, ‘Het auteursrecht van een aap?’, online publiek: https://ictrecht.nl/ictrecht/het-auteursrecht-van-een-aap/) dat dieren in het Nederlands recht “ nu eenmaal in de categorie roerende zaken” vallen , immers bepaalt artikel 3:2a lid 1 BW sinds 1 januari 2013: “Dieren zijn geen zaken”.

^[vii] Vonnis online publiek op: http://www.courthousenews.com/2016/01/29/monkey%20selfie.pdf