Belastingen en de manier(en) waarop multinationals die ontwijken, editie 1: Apple

Door: Hidde Bruinsma ^[1]

Ieder jaar rond 1 maart gaan bij de meeste huishoudens de alarmbellen af, er moet aangifte worden gedaan en dat betekent vaak dat er enkele maanden later een blauwe envelop op de mat valt met daarop de tekst: ‘leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker’. Deze lijfspreuk gaat op voor de normale burger, voor multinationals als Apple, IKEA, McDonald’s en Google, lijkt de belastingdienst een andere lijfspreuk te hebben: ‘makkelijker kunnen we het niet maken, wel leuker’.
In deze fiscale reeks, wordt elke editie een multinational behandeld en hoe zij door middel van slimme structuren en afspraken met overheden op een legale manier zo min mogelijk belasting betalen.
In de eerste editie wordt de fiscale structuur van de meest waardevolle onderneming ter wereld onder de loep genomen: Apple.^[2]

Apple – Double Irish With a Dutch Sandwich
Op het moment dat jij jouw nieuwe iPhone 6S ter waarde van €749,- uit de verpakking haalt en trots aan vrienden laat zien, verwacht je niet dat Apple hier nog géén 2% vennootschapsbelasting^[3] over betaalt. Je zal nu wel denken, hoe is dat mogelijk, Apple moet toch een reëel percentage aan belasting betalen? Fout, Apple maakt gebruik van de zogeheten ‘Double Irish With a Dutch Sandwich’ structuur en ontwijkt daarmee op grote schaal de belasting over verkopen buiten de VS.

Hoe werkt deze structuur? Om van deze structuur te kunnen profiteren wordt er gebruik gemaakt van drie landen.

De eerste stop is Ierland, een land waar het ongeveer 225 dagen per jaar regent en wat vooral bekend staat vanwege de mooie natuur. Uiteraard is dit niet de reden dat Apple hier een zogeheten dochteronderneming heeft opgezet. Deze dochteronderneming (hierna: dochter I) heeft het gehele intellectuele eigendom op Apple producten in zijn bezit, waarna de tweede bestemming om de hoek komt kijken: een belastingparadijs (lees: Bermuda of de Kaaimaneilanden). Op deze eilanden is het weer altijd goed en ook belastingtechnisch gezien schijnt de zon hier 365 dagen per jaar, het effectieve belastingtarief is namelijk 0%.^[4] Dochter I heeft er dus voor gekozen om een vestiging te openen op een van deze eilanden. De Ierse belastingwet is vervolgens zo ingericht dat een bedrijf belastingplichtig is, daar waar het centrale management en de centrale controle is gevestigd, in dit geval dus het belastingparadijs.^[5]

Vanuit het zonnige belastingparadijs gaan we naar ons eigen land, Nederland. In Nederland richt Apple een zogeheten brievenbusfirma op, een firma die puur dient als doorgeefluik van een geldstroom, zodat op die manier gebruik kan worden gemaakt van het gunstige fiscale klimaat in Nederland. Deze brievenbus wordt beheerd door een trustkantoor.^[6] Dochter I sub-licentieert vervolgens de rechten op het intellectuele eigendom uit aan de brievenbusfirma in Nederland.

We vliegen vervolgens terug naar het koude Ierland, waar Apple ondertussen een tweede Ierse dochteronderneming (hierna: dochter II) heeft opgezet. De brievenbusfirma in Nederland sub-licentieert de licentie over aan dochter II, waarvoor dochter II royalties betaalt aan de brievenbusfirma in Nederland. Dochter II ontvangt door deze sub-licentie alle inkomsten uit verkopen buiten de VS en de winst over deze inkomsten wordt in beginsel belast tegen het Ierse tarief van 12.5%. Het bedrag aan winst waarover dit tarief wordt geheven wordt echter verlaagd door de kosten van de royaltybetalingen aan de brievenbusfirma in Nederland. Om dit systeem in werking te kunnen stellen moeten de twee Ierse dochterondernemingen voor de wet worden aangemerkt als één onderneming.^[7]

Nu is de vraag, waarom wordt hier specifiek gekozen voor Nederland als plaats voor de brievenbusfirma?

De eerste belangrijke reden is dat Nederland en Ierland een belastingverdrag hebben gesloten. Een dergelijk verdrag wordt afgesloten om dubbele heffing te voorkomen. In het verdrag tussen Nederland en Ierland is afgesproken dat Nederland het land is wat mag heffen op royalty inkomsten.^[8]

De tweede en belangrijkste reden is dat Nederland geen royaltybronbelasting kent, waardoor de inkomsten op royalties in Nederland onbelast zijn. Nederland kent geen belasting op royalties omdat Nederland van origine een handelsland is en deze gunstige fiscale regels bijdragen aan het in stand houden van het gunstige handelsklimaat. Indien Nederland dit verandert, kiezen de multinationals wel een ander land als doorgeefluik.^[9]

Dochter II ontvangt, zoals hierboven beschreven, alle inkomsten uit activiteiten buiten de VS. In beginsel moet over deze inkomsten belasting worden betaald in Ierland, echter betaalt dochter II royalties aan de Nederlandse brievenbusfirma, deze royalties mogen in Ierland worden verrekend met het bedrag waarover belasting betaald dient te worden, waardoor er in Ierland nauwelijks belasting hoeft te worden afgedragen. Vanuit de brievenbusfirma gaat het geld vervolgens naar dochter I, Nederland kent geen royaltybronbelasting, en dus wordt er ook in Nederland nauwelijks belasting betaald. Dochter I bevindt zich in een belastingparadijs, en daar hoeft helemaal geen belasting te worden afgedragen. Dit geld blijft vervolgens in het belastingparadijs en wordt onder andere gebruikt voor investeringen buiten de VS.

Zo zie je dat Apple aan het einde van de rit bijna nergens belasting heeft betaald, misdadig wellicht, maar dit hele systeem is legaal en het gevolg van slimme constructies tussen meerdere belastingsystemen.

Naast Apple maken ook Google, Facebook, Microsoft, Amazon en nog vele anderen bedrijven gebruik van deze belastingontwijkende constructie. Een probleem wat sinds kort ook door de overheden wordt erkend. De G20 en de OESO hebben onlangs een actieplan gepresenteerd^[10] en ook Ierland wil perk aan paal stellen aan dit in dit artikel beschreven constructie. Toch zal in de volgende editie van deze reeks duidelijk worden dat overheden nog steeds samenwerken met multinationals op het gebied van belasting en dat dit in bepaalde gevallen zelfs kan leiden tot illegale staatssteun.

^[1] Auteur studeert op dit moment aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij de Master Fiscaal recht: Internationaal Europees belastingrecht volgt, waarbij de wereldwijd aanwezige belastingstructuren en de werking hiervan hem hebben doen besluiten om voor deze juridische richting te kiezen.

^[2] ‘The World’s Most Valuable Brands’ Forbes 2015 ranking.

^[3] De belasting die wordt geheven over de winst van ondernemingen.

^[4] https://www.world.tax/countries/cayman-islands/cayman-islands-tax-features.php

^[5] Taxes Consolidation Act 1997, Section 23A: Company Residence, zie voor uitgebreide informatie over de Ierse wetgeving op dit punt: https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/crs-implementation-and-assistance/tax-residency/Ireland-Tax-Residency.pdf

^[6] M. van Geest, J. van Kleef en H.W. Smits, Het Belastingparadijs, Amsterdam/Antwerpen: Business Contact 2013, p. 27 – 33.

^[7] Voor een uitgebreide uiteenzetting van het Ierse belastingstelsel verwijs ik naar PWC Tax Facts Ireland 2015.

^[8] Artikel 10 van het belastingverdrag tussen Nederland en Ierland, Trb. 1969, 37.

^[9] Uit de schaduw van het bankwezen, SEO, juni 2013, p. 11.

^[10] Action plan on Base Erosion and Profit Shifting, OECD.